რუსეთში ათასობით დემონსტრანტი დააკავეს, ოპოზიციონერ ალექსეი ნავალნის მხარდამჭერ აქციაზე. ეს საპროტესტო ტალღა ქვეყანაში ერთ-ერთი ყველაზე მასშტაბურია უკანასკნელი წლების განმავლობაში. თუმცა, გარდა ნავალნის გარშემო განვითარებული მოვლენებისა, პოსტ-საბჭოთა რეგიონში სხვა ბევრი პოლიტიკური რყევა ვიხილეთ, მათ შორის გამოსვლები ბელარუსში და ომი ყარაბაღში. როგორ აისახება ეს მოვლენები რეგიონის მომავალზე, რა გავლენას იქონიებს ის პრეზიდენტ ბაიდენის ადმინისტრაციის პოლიტიკაზე და როგორ აისახება გეოპოლიტიკურ რეალობაზე? ამ თემებზე „ამერიკის ხმის“ ჟურნალისტი, ანი ჩხიკვაძე, ესტონეთის ყოფილ პრეზიდენტს, ტოომას ჰენდრიკ ილვესს ესაუბრა. ილვესს თანამდებობა 2006-2016 წლებში ეკავა. იქამდე კი, 1996-96 და 1999-2002 წლებში ის ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო.
გასული წელი რეგიონში მღელვარების წელი იყო. ვიხილეთ ომი ყარაბაღში, პროტესტი სომხეთში, მოლდოვაში პროდასავლურმა კანდიდატმა გაიმარჯვა არჩევნებში. თუმცა აქამდეც, ბოლო წლებში, ბევრი პოლიტიკური რყევა ვიხილეთ: სომხეთში რევოლუცია, დემონსტრაციები საქართველოში. რამდენად არის უკანასკნელი წლები ახალი, ასე ვთქვათ, კიდევ ერთი ფერადი რევოლუციების პერიოდი რეგიონისთვის?
მოლდოვამ და ბელარუსმა გვაჩვენა, რომ ხალხი დაიღალა სტანდარტული პოსტსაბჭოთა მმართველობით, რომლის მახასიათებლები არადემოკრატიული პროცესები, მასობრივი კორუფციაა. თუმცა, იმედისმომცემია მაგალითად, მოლდოვაში საპრეზიდენტო არჩევნებში პროდასავლური კანდიდატის გამარჯვება.
რაც შეეხება ბელარუსს, ჩვენ როგორც იქნა ვიხილეთ, რომ ლუკაშენკოს ოპოზიცია, რომელსაც ის 27 წელია ახშობს, ახერხებს ხალხის მობილიზებას.
მოლდოვამ და ბელარუსმა გვაჩვენა, რომ ხალხი დაიღალა სტანდარტული პოსტსაბჭოთა მმართველობით.
ჩვენ ვხედავთ ერის დაბადებას და ეს საინტერესო პროცესია. ეს არაა ნაციონალისტური, რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული პროცესი. არამედ იქ ეროვნული იდენტობის აღმოჩენას ვხედავთ, რასაც ახშობდნენ ცარიზმის დროს და შემდეგ საბჭოთა კავშირში. ვფიქრობ, ეს მნიშვნელოვანი პროცესია.
თუმცა სამწუხაროა, სუსტი პასუხი დასავლეთის მხრიდან, მათ შორის ჩემი ქვეყნის მთავრობის მხრიდანაც...
რუსეთის პასუხი [ბელარუსში] არ იყო ერთგვაროვანი. თავდაპირველად ლუკაშენკო დემონსტრაციებს პუტინს აბრალებდა. მოგვიანებით ეს შეიცვალა და ახლა პუტინი აცხადებს, რომ თუ საჭირო გახდა, დაეხმარება ლუკაშენკოს სამხედრო ძალითაც კი. რა არის ბელარუსში რუსეთის გათვლები?
მათი გათვლები სამხედრო და სტრატეგიულია. მათ არ სურთ ბელარუსის დაკარგვა. არ ვფიქრობ, რომ სამხედრო ნაბიჯს გადადგამენ. ამის რესურსი აღარ აქვთ. თუმცა, ნამდვილად სურთ იქ პოლიტიკის მანიპულირება. ყველამ გააანალიზა, რომ ლუკაშენკო დასრულდა. არც რუსებს აღარ სურთ მასთან საქმის დაჭერა. 25 წლის წინ დადებული შეთანხმება ერთიან სახელმწიფოზე აღარ შედგება. ეს არც რუსეთს აღარ სურს, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი ისაა, რომ ეს ბელარუს ხალხს აღარ უნდა.
უნდა დავიცადოთ და ვნახოთ, თუ რა მოხდება საბოლოოდ ისეთი, რაც ლუკაშენკოს აიძულებს წასვლას. მაგრამ მის წასვლას მოსკოვი არ შეხვდება დიდი წინააღმდეგობით. ყველაზე მოსალოდნელი სცენარი იქნება, ცრუ პარტიების შექმნა. ამას რუსები ყველგან აკეთებენ.
ამ წელს საბჭოთა კავშირის დაშლიდან 30 წელი გადის. 30 წლის თავზე, სტატუს კვოთი უკმაყოფილება ვიხილეთ მთელ რეგიონში, მაგალითად ყარაბაღის შემთხვევაში, ამასვე ვხედავთ ბელარუსში. საერთო ნიშნები იკვეთება ამ მოვლენებს შორის, თუ არა?
ეს იყო გარდაუვალი ჩამოქცევა რეჟიმისა, რომელიც არასდროს არ აღიარებდა მისი კოლონიების კულტურულ და პოლიტიკურ ავტონომიას.
ბალტიისპირეთის ქვეყნები განსაკუთრებული შემთხვევაა, [საბჭოთა ოკუპაციამდე] მათი 20-წლიანი დამოუკიდებლობის პერიოდიდან გამომდინარე. სტალინმა 1920-იანი წლების დასაწყისში ლენინს მიწერა, რომ საბჭოთა კავშირში ისეთ ქვეყნებს ვერ შეიყვანდნენ, რომლებსაც საკუთარი დროშები და საზღვარგარეთ საელჩოები ჰქონდათ. და ეს მართალი იყო. დამოუკიდებლობის გამოცდილება, მაღალი დონის ცხოვრების პირობები და საერთაშორისო აღიარება ბალტიისპირეთის ქვეყნებს გამოარჩევდა დანარჩენი საბჭოთა კავშირისგან.
სხვა რესპუბლიკებსაც ჰქონდათ მოკლე დამოუკიდებლობის პერიოდი, მაგალითად როგორც საქართველოს ჰქონდა ორი წელი, თუმცა ეს მალევე გაანადგურეს. ჩვენ (ესტონეთს) საქართველოში ამ პერიოდში საელჩოც კი გვქონდა. თუმცა, დამოუკიდებლობის პერიოდი მოკლე იყო...
ჩაგვრის წინააღმდეგ რეაქცია, რასაც ვხედავთ, გარდაუვალია. სამი თაობა ცხოვრობდა იმპერიაში, რომელიც რუსულ შოვინიზმს ეფუძნებოდა, და მიუხედავად საწინააღმდეგო განცხადებებისა, არ გვინახავს არცერთი ამ ქვეყნის ეროვნული აყვავება, რუსეთის გამოისობით. ისინი ახშობდნენ ნებისმიერ კულტურულ განვითარებას, რომელიც აღიქმებოდა როგორც ნაციონალისტური და საფრთხე კავშირისათვის.
სახელმწიფოს მიერ მკვლელობები დღევანდელ რუსეთში ერთეული შემთხვევა არაა
ამიტომ, იმპერიის სიმძიმემ, მისი ნაწილების მიერ უფრო მეტი თავისუფლების მოთხოვნამ და ეკონომიკურმა ჩამოშლამ, მისი დაშლა გარდაუვალი გახადა.
ბოლო 28-30 წლის განმავლობაში, რუსეთში საუბრობენ იმაზე, რომ ეს ხალხი უკან დაბრუნდება მათ წინაშე მუხლებზე დაცემული. ეს კრემლის მხრიდან ქედმაღლური დამოკიდებულების ნაწილია. იმ კრემლის მხრიდან, რომელიც კლავ მე-19 საუკუნეში ცხოვრობს, თუმცა ეს არ ნიშნავს რომ 21-ე საუკუნეში მომაკვდინებლები არ არიან.
და სწორედ ამ თემაზე, როგორ ფიქრობთ, რა მიზანი ჰქონდა ნავალნის მოწამვლას?
დასავლეთში, ეს არ უნდა განვიხილოთ როგორც განცალკევებული შემთხვევა. სახელმწიფოს მიერ მკვლელობები დღევანდელ რუსეთში ერთეული შემთხვევა არაა... ისინი პოლიტიკურ მკვლელობებს რუსეთის გარეთ და ევროპაშიც სჩადიან, ასეთი იყო ლიტვინენკოს საქმე, სკრიპალების მკვლელობის მცდელობა, ბერლინში მკვლელობა და ჩეჩნებზე თავდასხმა შვედეთში...
ისინი ასე იქცევიან. ეს დიდად არ განსხვავდება ტროცკის ნაჯახით მკვლელობისგან.
ჩვენ ვიცით ესტემიროვას და პოლიტკოვსკაიას შემთხვევებიდან, რომ იმ ადამიანების მოკვლისას, რომლებიც დისკომფორტს უქმნიან, მათ სინდისი არ აწუხებთ...
მოწამვლა არ არის გასაკვირი. გასაკვირია, რომ ნავალნი გადარჩა.
ეს არ არის გასაკვირი. გასაკვირია, რომ ნავალნი გადარჩა.
და ეს იყო შედეგი იმის, ეს ეფ-ეს-ბეს წარმომადგენელმაც აღნიშნა, რომ პილოტმა იზრუნა მგზავრზე, დასვა თვითმფრინავი, რომ იქ სასწრაფო დროზე მივიდა და შემდეგ ის გერმანიაში გადაიყვანეს. ეს ჩავარდნილი მცდელობა იყო. (ყოფილი პრემიერის) ჩერნომირდინის ციტატა, “უკეთესად გვინდოდა, მაგრამ ისე გამოვიდა, როგორც ყოველთვის”, მკვლელობებსაც შეეხება.
რაც შეეხება შეერთებულ შტატებს, როგორი იქნება ბაიდენის პოლიტიკა, უნდა ველოდოთ ამერიკის საგარეო პოლიტიკის ცვლილებას? რას უნდა ელოდეს საქართველო?
ახლა მთავრობაში რამდენიმე ადამიანი ბრუნდება, რომლებიც გამოირჩევიან რეგიონის მიმართ მათი ექსპერტიზითა და ცოდნით. მაგალითად, მაიკლ კარპენტერი. ის რეგიონის ერთ-ერთი ყველაზე ხმამაღალი მხარდამჭერია. Მას საგარეო პოლიტიკის საკითხებში ბაიდენის მრჩევლის თანამდებობა ეკავა, როცა ეს უკანასკნელი ვიცე-პრეზიდენტის თანამდებობაზე იყო. არ ვიცი, რა ადგილზე დანიშნავენ მას, მაგრამ რომელიმე პოზიციაზე იქნება. მას ძალიან კარგად ესმის რეგიონი. ასევე, (ვიქ)ტორია ნულანდს, რომელიც სახელმწიფო მდივნის ყოფილი მოადგილეა, მტკიცე პოზიციები აქვს რუსეთის, ჩინეთის და უკრაინის მიმართ... ამიტომ ვიცით, რომ ხალხი, ვინც წამყვან პოზიციებზე მოდის, რეგიონს კარგად იცნობს, ჩვენც კარგად ვიცნობთ მათ პოზიციებს, და ეს დამაიმედებელია.
ჩემი რეკომენდაცია პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისთვის იქნებოდა, რომ შეერთებულ შტატებში საელჩოები რაც შეიძლება გააძლიერონ.
ჩემი რეკომენდაცია პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისთვის იქნებოდა, რომ შეერთებულ შტატებში საელჩოები რაც შეიძლება გააძლიერონ.
ბაიდენი საქართველოში ორჯერ იმყოფებოდა მისი კარიერის განმავლობაში. პირველად, როცა სენატორი იყო, ომიდან რამდენიმე დღეში, მეორედ უკვე - ვიცე-პრეზიდენტის როლში, ერთი წლის თავზე. 2009 წელს, ბაიდენი სიტყვით გამოვიდა საქართველოს პარლამენტში და ისაუბრა საქართველოს მაშინდელ პრობლემებზე დემოკრატიული განვითარების კუთხით. პრობლემების ნაწილი, რაზეც მან მაშინ ისაუბრა, საქართველოში დღემდე პრობლემად რჩება, მაგალითად - ოპოზიცია ქუჩაში, არადემოკრატიული ტენდენციები. ოპოზიცია იქ არჩევნების შედეგებს არ აღიარებს და პარლამენტის ბოიკოტი აქვს გამოცხადებული. ჩვენ ოფიციალურად ერთპარტიული პარლამენტი გვყავს. გამონაკლისია რამდენიმე ადამიანი პრორუსული პარტიიდან. რა გავლენას ახდენს ეს საქართველოს აღქმაზე დასავლეთში?
დასავლეთში, ჩვენ ძალიან დავიღალეთ იმით, რომ ამ ქვეყნებში ხალხი ერთმანეთის წინააღმდეგ საშინელებებს სჩადის. განწყობა შემდეგია: ხუთ წელში მობრუნდით, როცა თქვენ საქმეებს დაალაგებთ. ვფიქრობ, საქართველომ ამაზე უნდა იდარდოს. დღეს თქვენი მთავარი მოკავშირეები ბალტიისპირეთის ქვეყნები და პოლონეთიღა თუა...
დასავლეთ ევროპაში კოვიდის, ეკონომიკური თუ სხვა პრობლემების გათვალისწინებით, ეს აღარაა კრიტიკული საკითხი. აღარ მუშაობს ის, როცა საქართველოს წარმომადგენლები ჩადიან ამ ქვეყნებში და ამბობენ, საქართველო შესანიშნავია, ჩვენ კარგები ვართ და მეორე მხარე ცუდია. ჩემი რჩევა იქნებოდა, მოაგვარეთ თქვენი პრობლემები და აჩვენეთ, რომ კავკასიაში არეულობა არაა.
რუსთაველზე დაუსრულებელი დემონსტრაციები ხალხს უქმნის განცდას, რომ საქართველოში ვითარება არასტაბილური და გაუგებარია.
ახლა ეს ასეა. Საქართველოს ყველაზე ნაკლებად, თუმცა მასაც ნამდვილად სჭირდება რომ წინ წავიდეს. რუსთაველზე დაუსრულებელი დემონსტრაციები ხალხს უქმნის განცდას, რომ იქ ვითარება არასტაბილური და გაუგებარია. ამიტომ ახლა საჭიროა ერთად მუშაობა. როცა თქვენ პრობლემებს მოაგვარებთ, დასავლეთს დაუბრუნდებით, მერე უკვე შეგიძლიათ გააგრძელოთ ჩხუბი.
ოპოზიცია როგორც ვთქვი, არ აღიარებს არჩევნების შედეგებს. მიმდინარეობს მოლაპარაკებები ოპოზიციასა და მთავრობას შორის ერთპარტიული პარლამენტის პრობლემის და ახალი არჩევნების დანიშვნის გარშემო, შეერთებული შტატების და ევროკავშირის შუამდგომლობით. ამ ვითარებაში რას ეტყოდით მთავრობას და ოპოზიციას?
რიჩარდ ნიქსონის ციტატაა, რომ პოლიტიკას ერთი წესი აქვს: თუ ახლა თავში ხარ, მერე ქვემოთ იქნები. ამერიკაში რესპუბლიკელებიც გაიგებენ ამის მნიშვნელობას. თუ თავში ხარ და ცუდად მოიქცევი, როგორც რესპუბლიკელები მოიქცნენ, პასუხს აგებ. ამ კუთხით ამერიკის პოლიტიკა დღეს უფრო განსხვავებულია, ვიდრე 25 წლის წინ იყო. ეს პრობლემად რჩება ჩემს ქვეყანაშიც.
თუ დემოკრატია გაქვს, სულ ხელისუფლებაში ვერ იქნები
თუ დემოკრატია გაქვს, სულ ხელისუფლებაში ვერ იქნები. და სწორედ ამიტომ ჭკვიან მთავრობებს ეს აჩერებთ ხოლმე ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებისგან.
ხელისუფლებაში ადამიანები ზრდასრულად უნდა მოიქცნენ. ოპოზიციაშიც ზრდასრულად უნდა იმოქმედონ, და აღიარონ, თუ მთავრობაში მყოფი ხალხი ინკლუზიურ ნაბიჯებს დგამს, რომ ერთად იმუშაონ. მაგრამ, თუ ხელისუფლებაში მყოფი პირები ოპოზიციას გადაუვლიან, მხოლოდ იმიტომ, რომ ძალაუფლება აქვთ და ეს შეუძლიათ, მაშინ შედეგი კარგი ვერ იქნება. ეს მოხდა სწორედ ამერიკის სენატში ბოლო 6 წლის განმავლობაში.
ჩვენ ამერიკისგან ძალიან შორს ვართ დემოკრატიული განვითარებით.
დიახ, მაგრამ როგორც მაგალითი, ისე მომყავს. თუ ხელისუფლებას ბოროტად იყენებ და ოპოზიციაზე ზეწოლას ახორციელებ, ამაზე პასუხს აგებ. და ვნახეთ, რომ რესპუბლიკელებმა წააგეს არჩევნები, დაკარგეს ორივე პალატა...
ამერიკის ელჩმა საქართველოში, ერთ-ერთ ბრიფინგზე პრესასთან თქვა, რომ საქართველო წრეზე დადის. ის პრობლემები, რაც ჯო ბაიდენმა გამოყო, რჩება: ოპოზიცია ქუჩაში, ანტირუსული დემონსტრაციის დარბევა, არჩევნების ლეგიტიმაციის საკითხი და ა.შ. რჩება და არ იცვლება. რაზე მიუთითებს ეს და როგორ უნდა მოაგვაროს ეს საქართველომ?
პრობლემა ხშირად, [პოლიტიკური] ელიტის მიერ სახელმწიფოს მიტაცებაა, როცა მთავრობას როგორც საკუთარ საკუთრებას, ისე უყურებენ.
ეს ტრამპის ადმინისტრაციის პირობებში ვიხილეთ.
პრობლემა ხშირად, ელიტის მიერ სახელმწიფოს მიტაცებაა,
და ეს არასდროს არ მთავრდება კარგად, ბელარუსი ამის საუკეთესო მაგალითია. თუ ლუკაშენკო ოდესმე დაკარგავს ხელისუფლებას, ის არ დარჩება ბელარუსში. ერთი დღეც ვერ გადარჩება. როცა ძალაუფლებას გადაამეტებ, ეს არასდროს არ სრულდება კარგად.
ამიტომ, ელიტამ უნდა იმოქმედოს და გადაჭრას პრობლემები და გააანალიზოს, რომ რაღაც ეტაპზე, საჭიროა ხელისუფლებას დათმობა. ბევრი მაგალითია, როცა მთავრობა პასუხისმგებლობით იქცევა და დგამს ნაბიჯს, რომელიც წინ წასასვლელადაა საჭირო. მაგალითად - (ფრედერიკ დე) კლერკი სამხრეთ აფრიკაში. Სამხრეთ აფრიკას საქართველოს არ ვადარებ, მაგრამ საჭიროა დიდი ლიდერი, რომელიც იტყვის, რომ ცვლილება კრიტიკულია, ამან შეიძლება ჩემი დამარცხება გამოიწვიოს, მაგრამ ქვეყნისთვისაა საჭირო. ამ ნაბიჯის შემდეგ უკვე აღგიქვამენ, როგორც სახელმწიფო მოღვაწეს.
Facebook Forum